utworzone przez Marzena Mańturz | lis 7, 2021 | Kariera, Praca, Work-life balance, Wypalenie zawodowe
Zagadnienie wysokiej wrażliwości stało się ostatnio bardzo popularne. Poruszane jest ono w różnych kontekstach i konfiguracjach. To, co wydaje się jednak najważniejsze to fakt, że wysoka wrażliwość przestała być kojarzona ze słabością i niedostosowaniem. Coraz częściej dostrzegana jest wartość tej cechy oraz korzyści z jej posiadania.
W tym artykule chciałabym przyjrzeć się wysokiej wrażliwości w kontekście pracy. W szczególności temu, na jakie trudności osoby wysoko wrażliwe mogą w życiu zawodowym napotkać i jak mogą sobie z tymi przeciwnościami poradzić. Przyjrzymy się również atutom osób o wysokiej wrażliwości i możliwościom ich zastosowania.
Czym jest wysoka wrażliwość?
Pojęcie osoby wysoko wrażliwej zostało wprowadzone 30 lat temu przez psycholożkę Elaine N. Aron. W wyniku prowadzonych badań ustaliła ona, iż wysoka wrażliwość jest naturalną, wrodzoną i dziedziczoną cechą osobowości. Szacuje się, że osoby wysoko wrażliwe stanowią około 15-20% populacji. Cecha ta dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, choć częściej występuje u kobiet. Warto również zauważyć, że osoby cechujące się wysoką wrażliwością różnią się natężeniem tej cechy. Nie każda osoba jest wrażliwa w tym samym stopniu.
Osoby wysoko wrażliwe (WWO) są bardziej czułe na różnorodne doświadczenia, odznaczają się większą reaktywnością emocjonalną, fizyczną i sensoryczną oraz rozbudowanym życiem wewnętrznym. Wysoką wrażliwość można opisać za pomocą akronimu DOES, który obejmuje cztery kluczowe aspekty zachowania:
D (depth of processing) – głębia przetwarzania
Tendencja do głębokiego przetwarzania informacji, rozważania różnych możliwości i analizowania szczegółów przed podjęciem decyzji lub przystąpieniem do działania.
O (overstimulation) – przestymulowanie
Skłonność do doznawania przestymulowania i przesytu bodźcami, prowadząca do zmęczenia układu nerwowego.
E (emotional reactivity and empathy) – reaktywność emocjonalna i empatia
Tendencja do przeżywania silnych reakcji emocjonalnych i więzi empatycznej. Wrażliwość na subtelne sygnały wysyłane przez inne osoby oraz umiejętność wczuwania się w ich sytuacje.
S (sensing the subtle) – wyczuwanie subtelności
Wyczulenie na subtelności w otaczającym świecie. Uważność na szczegóły i niuanse, które umykają innym (np. mimika, mowa ciała, ton głosu).
Czy jesteś osobą wysoko wrażliwą?
Istnieją kwestionariusze pomagające określić na ile wysoka wrażliwość odnosi się również do nas. Sięgając po nie można przyjrzeć się temu bardziej precyzyjnie. Jednak każdy może zastanowić się na ile przedstawione poniżej cechy i właściwości odnoszą się właśnie do niego. Badacze wyodrębnili bowiem pewien zestaw cech, które charakteryzują większość osób wysoko wrażliwych. Są to przede wszystkim:
- intensywność przeżywania
- empatia i wrażliwość na zmiany nastroju u innych
- spostrzegawczość i umiejętność dostrzegania subtelnych różnic
- zdolność do zapamiętywania i analizowania dużej ilości szczegółów
- wrażliwość na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne (również te, które umykają innym)
- trudność w radzeniu sobie z nadmierną stymulacją (wywołaną przez hałas, intensywny zapach, ostre światło, tłum ludzi itp.)
- podatność na stres, przytłoczenie i wyczerpanie emocjonalne
- rozważanie wielu aspektów życia i podejmowanie decyzji po głębokim namyśle
- perfekcjonizm, sumienność i dokładność w działaniu
- kreatywność i bogata wyobraźnia
- wrażliwość na piękno i sztukę
- intuicja
- trudność z wykonywaniem kilku czynności w tym samym czasie
- wysoka emocjonalność w sytuacjach społecznych
- potrzeba nawiązywania głębszych i bardziej zażyłych relacji, niechęć do small talków
- unikanie konfliktów, dążenie do spokoju i zgody
- niechęć do zmian i trudność z przystosowaniem się do nowych okoliczności
Kiedy wysoka wrażliwość jest atutem, a kiedy nie sprzyja.
Osoby wysoko wrażliwe dzięki swoim unikalnym właściwościom mogą być bardzo cennymi pracownikami. Na ogół są zaangażowani i lojalni. W warunkach sprzyjających ich funkcjonowaniu potrafią być niezwykle efektywni i twórczy. Podejmują decyzje uważnie i po głębszej analizie. Są świetnymi obserwatorami i mają dużą motywację do uczenia się. Posiadają umiejętność łączenia faktów i korzystania z wiedzy z różnych dziedzin. Są bardziej świadomi długotrwałych konsekwencji podejmowanych decyzji, stąd starają się nie popełniać błędów. Osoby WWO są dokładne i sumienne. Lubią działać według planu a do powierzonych obowiązków podchodzą bardzo poważnie. Ze względu na swoją wrażliwą naturę oraz intuicję, doskonale radzą sobie w kontaktach z ludźmi. Szybko i trafnie rozpoznają ich potrzeby i wychwytują nastrój. Mogą przez to być cennymi członkami zespołu lub specjalistami realizującymi się w zawodach opartych na kontaktach społecznych.
Jednocześnie osoby wysoko wrażliwe w niesprzyjających warunkach częściej niż inni doświadczają smutku, stresu, zmartwień, poczucia chaosu i innych trudnych emocji. Przez to są bardziej narażone na depresję, zaburzenia lękowe, czy inne kłopoty ze zdrowiem psychicznym i fizycznym. W mało sprzyjających warunkach częściej mogą odczuwać niezadowolenie z pracy, zmęczenie i frustrację. Dlatego tak ważna jest w ich przypadku dbałość o warunki w jakich pracują oraz o dostosowanie wykonywanych zadań do ich wewnętrznych zasobów.
Jak radzić sobie w pracy będąc WWO.
Zacznij od siebie
Przede wszystkim osoby wysoko wrażliwe bardziej niż inne powinny być uważne na własne potrzeby. Wsłuchiwać się w swoje emocje i samopoczucie fizyczne. Ułatwi to rozpoznawanie trudności i poszukiwanie rozwiązań niesprzyjających sytuacji.
Wyjdź z cienia
Ważna jest również akceptacja swojej wysokiej wrażliwości i zaprzestanie ukrywania jej przed otoczeniem. Otwartość sprzyja komunikacji potrzeb i zwiększa szanse na porozumienie ze współpracownikami.
Mów czego Ci potrzeba
Wielu nieporozumień można uniknąć kiedy mówimy otwarcie o tym, co dla nas ważne. Otoczenie może nie domyślić się, czego osoba wysoko wrażliwa potrzebuje i co powoduje jej dyskomfort. Ważne jest więc, aby sama jasno to komunikowała.
Planuj zgodnie z własną energią
Każdy człowiek dysponuje innymi zasobami energetycznymi. W przypadku osób wysoko wrażliwych, których energia szybciej się wyczerpuje, ważne jest szczególne dbanie o zasoby energetyczne. Można to robić między innymi dostosowując aktywność do własnego rytmu i możliwości energetycznych.
Dbaj o samoocenę
Wysoko wrażliwi pracownicy często niewystarczająco doceniają własne zasoby. Ważne jest, aby zwracali uwagę nie tylko na przeżywane trudności, ale także na posiadane atuty i podkreślali swoje osiągnięcia.
Dostosuj środowisko pracy
Środowisko pracy może być dla osoby WWO źródłem dyskomfortu. Szczególnie hałas, niewłaściwe oświetlenie, praca w pomieszczeniach bez okien, intensywne zapachy mogą rozpraszać i utrudniać efektywną pracę. Po stronie pracownika o wysokiej wrażliwości leży zadbanie o dostosowanie (w miarę możliwości) warunków pracy do jego potrzeb.
Pamiętaj o emocjach
Osoby wysoko wrażliwe są bardzo empatyczne. Często skutkuje to chłonięciem emocji współpracowników i w efekcie przeciążeniem. Warto dbać o to, aby do tego przeciążenia nie dochodziło. W tym celu warto stosować techniki pozwalające na dystansowanie się od emocji innych.
Unikaj presji
Wysoko wrażliwy pracownik nie lubi presji i rywalizacji. Nie zwiększa to jego efektywności, wręcz przeciwnie, dekoncentruje i utrudnia efektywną pracę. Istotna dla jego komfortu jest praca w spokoju, pozwalająca na działanie we własnym rytmie.
Odpoczywaj
Odpoczynek w pracy wydaje się niemożliwy. Jednak w przypadku osób WWO jest niezbędny. Może on polegać na wygospodarowaniu w ciągu dnia kilku krótkich przerw na relaks i wyciszenie.
Otaczaj się dobrem
Kiedy doświadczamy trudności, istotne jest równoważenie ich pozytywnymi doświadczeniami. W pracy może to być utrzymywanie relacji z osobami, które dodają energii i mają dobry wpływ na otoczenie.
utworzone przez Marzena Mańturz | cze 30, 2020 | Potencjał zawodowy, Praca, Work-life balance
Znam osobę, która twierdzi, że nie ma znaczenia jaką pracę wykonujemy, ponieważ każdy może robić wszystko. Kiedy to usłyszałam po raz pierwszy, byłam bardzo zaskoczona takim podejściem. Teraz z perspektywy czasu, myślę że paradoksalnie można było jej przyznać odrobinę racji. Oczywiście każdy człowiek teoretycznie może wykonywać każdą pracę. Diabeł jednak jak zwykle tkwi w szczegółach. Te szczegóły, to kwestia tego jak długo, w jaki sposób i jakim kosztem będzie ją wykonywał.
Kiedy zamierzamy posłać dziecko do przedszkola, chcemy aby zajmowała się nim kompetentna, doświadczona i zaangażowana nauczycielka. Kiedy boli nas ząb, szukamy stomatologa, który zajmie się nami nie tylko skutecznie, ale także z empatią pochyli się nad naszym cierpieniem. Czy zatem predyspozycje osób wykonujących te zawody będą nam obojętne? Zdecydowanie nie. Posiadane predyspozycje przekładają się bowiem nie tylko na postawę pracownika, ale także na poziom jego wiedzy i umiejętności. Osoba wykonująca pracę zgodną z posiadanymi predyspozycjami, ma zdecydowanie większe szanse na bycie specjalistą w swojej dziedzinie. Będzie bardziej skłonna do pogłębiania wiedzy, a zdobywanie doświadczeń będzie przychodziło jej z łatwością.
Nasze naturalne wyposażenie
Rodzimy się wyposażeni przez naturę w pewien potencjał. Ten potencjał to m.in. temperament i inne biologiczne uwarunkowania, takie jak na przykład dziedzictwo genetyczne i stan zdrowia. Ta baza, z którą przychodzimy na świat stanowi punkt wyjścia do dalszego rozwoju. Jednak każdy z nas rozwija się inaczej i w nieco innym kierunku. Powodem tego jest właśnie inny potencjał, z którym każdy z nas przychodzi na świat. Na przykład, jeśli dziecko jest śmiałe, będzie sprawniej nawiązywało kontakty z ludźmi i łatwiej znosiło sytuacje wymagające ekspozycji społecznej. Tym samym szybciej usprawni się w tym zakresie i prawdopodobnie chętniej niż inne dzieci, będzie brało udział w spotkaniach i wydarzeniach. Jeśli mały człowiek jest aktywny fizycznie, chętniej będzie uczestniczył w zabawach ruchowych, włączał się w aktywności wymagające wysiłku fizycznego i ruchu. Można więc spodziewać się, że stosunkowo łatwo rozwinie ten obszar i uprawni swoje ciało. Jednym słowem uwarunkowania biologiczne mają istotne znaczenie dla rozwoju poszczególnych sfer, ponieważ decydują o naturalnej skłonności do wchodzenia w pewne działania. Tym samym rozwój osoby w tych obszarach może być szybszy i bardziej owocny. Jeśli bowiem odnosimy sukcesy w danej dziedzinie, chętniej angażujemy się ponownie w zadania o podobnym charakterze. Łatwiej również podejmujemy wyzwania wykraczające poza nasze aktualne możliwości, ponieważ ufamy sobie i wierzymy, że nam się uda.
Rola środowiska
Niebagatelne znaczenie dla rozwoju naturalnego potencjału ma środowisko, w jakim funkcjonujemy. Środowisko wspierające, zachęcające młodego człowieka do działania i próbowania swoich sił w różnych rodzajach aktywności, pomaga mu sprawdzać siebie, budować samoocenę i wiarę we własne możliwości. Postawa osób z najbliższego otoczenia ma ogromne znaczenie. Jeśli bowiem nawet dziecko będzie miało bardzo jasne preferencje co do aktywności np. będzie chciało grać na instrumencie, a w swoich opiekunach nie znajdzie sojuszników, prawdopodobnie nie będzie w stanie tego zainteresowania realizować na tym etapie życia. Takie osoby często realizują swoje pasje dopiero jako dorośli, często już bardzo dojrzali ludzie. Wracają do aktywności, których nie realizowali jako dzieci, ponieważ opiekunowie ich nie wspierali, lub wręcz zabraniali określonych działań. Bywa niejednokrotnie, że środowisko nie akceptując zainteresowań i wyborów młodego człowieka, wywiera tak dużą presję, że dochodzi do porzucania wymarzonych kierunków kształcenia przez młodzież. To wielka strata. Jeśli bowiem młody człowiek ma bardzo sprecyzowane zainteresowania, brak możliwości ich rozwijania stanowi stratę zarówno dla niego samego, dla jego otoczenia, jak również szerzej, dla społeczeństwa. Najczęściej osoby te, powracają do swoich pierwotnych wyborów na późniejszym etapie życia. Wtedy jednak może okazać się, że niektóre możliwości nie są już dla nich dostępne. Często też droga do realizacji ich celów bywa bardziej kręta i dłuższa.
Odkrywanie predyspozycji
Każdy z nas dysponuje pewnym potencjałem. Nie wszyscy jednak są tego świadomi. Bywa też, że nasze cechy i umiejętności nie są bardzo wyraziste, przez co wydaje się nam, że niczego specjalnego nie potrafimy. Nic bardziej mylnego. Z reguły potrafimy bardzo dużo. Trzeba to tylko zobaczyć, docenić i znaleźć zastosowanie. W jaki sposób poznać swoje zasoby?
- Można skorzystać z profesjonalnego badania predyspozycji. Daje ono możliwość wnikliwego określenia możliwości zawodowych. Często również jest okazją do uzyskania odpowiedzi na bardzo konkretne, nurtujące nas od dłuższego czasu pytania lub pojawiające się wątpliwości.
- Inną formą poznawania własnych zasobów jest odwołanie się do swoich doświadczeń. To, co przeżyliśmy, czego dokonaliśmy, z czym poradziliśmy sobie do tej pory, jest skarbnicą wiedzy o naszych zasobach. Analiza tych doświadczeń może dać obraz predyspozycji, jakimi dysponujemy.
- Sposobem na poznanie posiadanego potencjału może być również zaangażowanie się w działanie. Może to być skorzystanie z jakiejś okazji, która właśnie się pojawiła. Duże możliwości daje udział w zadaniach zespołowych. Z reguły jest wtedy wiele różnych działań spośród, których można wybierać i z którymi można się mierzyć. Jest również okazja do przyjrzenia się sobie na tle współpracowników.
Korzyści ze znajomości własnych zasobów
Jak już z pewnością widać, znajomość posiadanych predyspozycji ma ogromne znaczenie dla rozwoju kariery zawodowej. Począwszy od pierwszych decyzji dotyczących wyboru ścieżki kształcenia, aż po poczucie satysfakcji z realizacji siebie pod względem zawodowym, odczuwane u schyłku kariery. Osoby wybierające ścieżkę zawodową spójną z posiadanymi zasobami, mają większe szanse na rozwój i osiąganie wyższej pozycji zawodowej, rozumianej zarówno jako awans pionowy, jak również jako osiągnięcie pozycji eksperta w swojej dziedzinie. Oczywiście każdy może dążyć do spełnienia zawodowego i je osiągnąć. Jednak wykonując zajęcia, które współgrają z naszymi predyspozycjami, możemy osiągnąć więcej i szybciej. Ponosimy przy tym mniejsze koszty, ponieważ wiele działań przychodzi nam z łatwością i nie obciąża nas.
Gdy działamy wbrew sobie
Wybór ścieżki zawodowej sprzecznej z posiadanymi zasobami wiąże się przede wszystkim z ponoszeniem znacznie większych kosztów, zarówno emocjonalnych, jak i w konsekwencji fizycznych. Kiedy musimy stale przekraczać siebie i swoje możliwości, aby wywiązywać się z podjętych zobowiązań, narażamy się na ciągły stres. To w efekcie owocuje negatywnymi konsekwencjami dla naszego zdrowia. Konsekwencje zdrowotne przekładają się na częste absencje w pracy oraz zagrożenie utratą zatrudnienia. Z kolei brak płynności zatrudnienia czyni naszą pozycję na rynku pracy mniej stabilną. Często zmieniając pracodawców stajemy się również mało atrakcyjnym kandydatem i nasza pozycja na rynku pracy słabnie. Osoby, które dostrzegają, że ich trudności zawodowe wiążą się z posiadaniem nieadekwatnych do wykonywanego zajęcia predyspozycji, często decydują się na dokonanie zmiany zawodowej. Decyzja ta podejmowana jest z reguły już w wieku dojrzałym. Poprzedzona bywa na ogół wieloma niepowodzeniami i frustracjami. Planowanie zmian w karierze w wieku dojrzałym pozwala na bardzo precyzyjne tworzenie projektu zawodowego. Osoba dojrzała, która posiada już doświadczenia i bogatą wiedzę o sobie, jest w stanie bardziej trafnie decydować o swojej przyszłości. Niestety nie zawsze wszystkie pomysły zawodowe są dla niej wtedy dostępne. Niekiedy ze względu na brak lub ograniczone możliwości zdobywania kwalifikacji w niektórych zawodach. Często ze względu na brak doświadczenia zawodowego oraz trudności w zdobywaniu go przez osoby w wieku dojrzałym. Planowanie zmian zawodowych przez osoby dorosłe wymaga odwagi i determinacji. Wiąże się bowiem z dużymi nakładami czasu i energii. Osobom dojrzałym, mającym rodziny, pełniącym wiele różnych ról życiowych trudniej znaleźć w swoim życiu przestrzeń na zmianę. Dodatkowo wdrażanie zmiany zawodowej może wiązać się z czasowym obniżeniem standardu życia, ponieważ rozpoczynając karierę w nowym obszarze przez jakiś czas nie mogą liczyć na wynagrodzenie, które otrzymuje specjalista z wieloletnim stażem. Nierzadko zachodzi także potrzeba, uzupełnienia kwalifikacji, co również wiąże się z kosztami.
Jak widać dostosowanie stanowiska i zawodu do posiadanych predyspozycji możliwe jest w każdym wieku i na każdym etapie kariery. Jednak trafny wybór zawodowy dokonany na wczesnym etapie kariery, daje więcej możliwości i oszczędza nasz czas. Warto więc przyglądać się posiadanym predyspozycjom i traktować je poważnie. Nie brnąć w zadania, które są zupełnie sprzeczne z naszą naturą. Jeśli jednak tak się zdarzy, warto pamiętać, że nie jesteśmy skazani na borykanie się z trudnościami do końca naszej zawodowej aktywności. Wręcz przeciwnie, zawsze możemy dokonać zmiany, bo na konstruktywną zmianę nigdy nie jest zbyt późno.
